Wstęp. Betula humilis jest w Polsce osobliwym, rzadkim i zagrożonym wyginięciem reliktem późnoglacjalnym. Najwięcej stanowisk tego gatunku opisano z północno-wschodniej części kraju, Lubelszczyzny oraz Pojezierza ołudniowopomorskiego. Wiele z nich już nie istnieje. W Wielkopolsce, gdzie przebiega południowa granica jego zasięgu, i na terenach bezpośrednio sąsiadujących z tym regionem, był podawany z około 30 miejsc. Celem tej pracy jest przedstawienie historii niekorzystnych zmian, jakie zaszły w lokalnym rozmieszczeniu brzozy niskiej, charakterystyka jej aktualnych stanowisk i próba odpowiedzi na pytanie o przyczyny tych zmian.
Materiał i metody. W badaniach uwzględniono stanowiska brzozy niskiej, które były podawane z Ziemi Lubuskiej, Pojezierza Wielkopolskiego oraz z Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej. Poszukiwania wymienionego gatunku na większości tych stanowisk, zwłaszcza niepotwierdzonych w literaturze, prowadzono w różnych okresach począwszy od lat 80. XX wieku do 2017 roku. W miejscach, w których nie znaleziono omawianego gatunku, określono obecne warunki środowiska celem ich porównania ze stanem z okresu jego stwierdzenia. Stanowiska istniejące opisano łącznie z charakterystyką lokalnych populacji brzozy niskiej. Spostrzeżenia terenowe posłużyły do rozważań na temat czynników, które mogły przyczynić się do wymierania B. humilis na badanym terenie.
Wyniki. Z 25 znanych wcześniej stanowisk brzozy niskiej potwierdzono jedynie 4. Największe z nich znajduje się na łąkach nad Kanałem Bydgoskim w Ślesina k. Nakła, a trzy – znacznie mniejsze – w Łochowicach k. Bydgoszczy, w Puszczy Bieniszewskiej k. Konina oraz w Brzozówcu k. Trzemeszna. Na większości stanowisk historycznych stwierdzono nieodpowiednie dla tego gatunku środowisko. W miejscach dawnych ekstensywnie użytkowanych łąk, wilgotnych torfowisk przejściowych i niskich zarośli typu Betulo-Salicetum repentis najczęściej doszło do ekspansji wysokich i gęstych krzewów, a niekiedy także zbiorowisk leśnych.
Wnioski. Większość populacji brzozy niskiej na badanym obszarze wymarła w ciągu kilkudziesięciu lat XX wieku, głównie z powodu antropogenicznych zmian wilgotności gleby i spontanicznego przeobrażania się torfowiskowych zbiorowisk naturalnych oraz półnaturalnych łąk w nazbyt cieniste dla tego gatunku zarośla i lasy.
Pełen tekst dostępny w języku polskim w formacie Adobe Acrobat: https://www.npt.up-poznan.net/pub/art_12_29.pdf
00258
| MLA | Danielewicz, Władysław, et al. "Wymieranie brzozy niskiej (Betula humilis Schrank) w Wielkopolsce i na obszarach przyległych." Nauka Przyr. Technol. 12.4 (2018): #29. https://doi.org/10.17306/J.NPT.2018.4.29 |
| APA | Władysław Danielewicz, Adam Hruzik, Blanka Wiatrowska (2018). Wymieranie brzozy niskiej (Betula humilis Schrank) w Wielkopolsce i na obszarach przyległych. Nauka Przyr. Technol. 12 (4), #29 https://doi.org/10.17306/J.NPT.2018.4.29 |
| ISO 690 | DANIELEWICZ, Władysław, HRUZIK, Adam, WIATROWSKA, Blanka. Wymieranie brzozy niskiej (Betula humilis Schrank) w Wielkopolsce i na obszarach przyległych. Nauka Przyr. Technol., 2018, 12.4: #29. https://doi.org/10.17306/J.NPT.2018.4.29 |
Władysław Danielewicz
Katedra Botaniki Leśnej
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
ul. Wojska Polskiego 71 d
60-625 Poznań
Polska
e-mail: wladyslaw.danielewicz@up.poznan.pl